Bạn có bao giờ để ý rằng, dù mình chăm chỉ làm việc và tiết kiệm, thì tiền để dành sau một thời gian lại dường như “hao mòn” đi vì giá cả ngày càng tăng? Đó chính là lý do mà nhiều người tìm đến đầu tư tài chính.
Trong bài viết này, FES sẽ cùng các bạn tìm hiểu: đầu tư tài chính là gì, có những hình thức nào phổ biến, nguyên tắc quan trọng ra sao và người mới nên bắt đầu như thế nào. Nói ngắn gọn, đây sẽ là “bản hướng dẫn nhập môn” giúp bạn bước chân vào thế giới đầu tư một cách tự tin hơn.
Đầu tư tài chính là gì?
Nói một cách đơn giản, đầu tư tài chính là việc dùng tiền bạn đang có để đưa vào những kênh có khả năng sinh lời, với mong muốn sau một thời gian bạn sẽ nhận lại nhiều hơn số vốn ban đầu.
Khác với tiết kiệm, chỉ giữ tiền cho an toàn, đầu tư giúp đồng vốn “làm việc” và tạo ra lợi nhuận. Ví dụ: bạn mua cổ phiếu để hưởng chênh lệch giá, gửi tiết kiệm để nhận lãi, hay mua vàng để giữ giá trị tài sản.
Mục tiêu cuối cùng của đầu tư tài chính là để bảo toàn vốn cũng như giúp tiền sinh thêm tiền, từ đó hỗ trợ bạn đạt được những mục tiêu lớn hơn trong cuộc sống như mua nhà, nghỉ hưu sớm hay đơn giản là có thêm nguồn thu nhập ngoài công việc chính.
Một số hình thức đầu tư tài chính
Tiết kiệm ngân hàng
Gửi tiết kiệm ngân hàng là một trong những hình thức đầu tư quen thuộc và đơn giản nhất đối với người dân Việt Nam. Nhà đầu tư chỉ cần gửi tiền vào ngân hàng theo một kỳ hạn nhất định, sau đó nhận về cả gốc lẫn lãi khi đến hạn.
Lợi nhuận và rủi ro:
Lợi nhuận chủ yếu đến từ tiền lãi ngân hàng chi trả. Lãi suất thường được cố định ngay từ đầu kỳ hạn, vì vậy nhà đầu tư có thể dễ dàng tính toán trước số tiền mình sẽ nhận.
So với nhiều kênh khác, gửi tiết kiệm gần như không có rủi ro mất vốn. Tuy vậy, thách thức lớn nhất chính là lạm phát: nếu tỷ lệ lạm phát cao hơn lãi suất ngân hàng, giá trị thực của khoản tiền gửi sẽ giảm dần theo thời gian. Ngoài ra, khi cần rút tiền trước hạn, nhà đầu tư chỉ nhận được lãi suất không kỳ hạn (thường rất thấp) thay vì mức lãi suất đã cam kết ban đầu.
Nhà đầu tư phù hợp:
Gửi tiết kiệm phù hợp với những nhà đầu tư đề cao sự an toàn và tính ổn định hơn là lợi nhuận cao. Đây là lựa chọn lý tưởng cho các mục tiêu ngắn hạn, như tích lũy tiền để mua sắm, chuẩn bị cho một chuyến đi, hoặc giữ vốn tạm thời trong lúc chờ cơ hội đầu tư mới.
Chứng khoán
Chứng khoán là một trong những kênh đầu tư phổ biến nhất hiện nay. Khi tham gia thị trường chứng khoán, nhà đầu tư có thể lựa chọn nhiều sản phẩm khác nhau như cổ phiếu (sở hữu một phần doanh nghiệp), trái phiếu (cho doanh nghiệp hoặc Chính phủ vay vốn), hoặc gián tiếp thông qua quỹ đầu tư, quỹ ETF.
Lợi nhuận và rủi ro:
Với cổ phiếu, lợi nhuận đến từ chênh lệch giá mua – bán khi giá cổ phiếu tăng, và cổ tức mà doanh nghiệp chi trả. Với trái phiếu, lợi nhuận chủ yếu đến từ lãi suất định kỳ mà đơn vị phát hành cam kết trả cho nhà đầu tư. Nếu đầu tư qua quỹ hoặc ETF, lợi nhuận phản ánh hiệu quả chung của danh mục mà quỹ quản lý.
Thị trường chứng khoán biến động liên tục, giá cổ phiếu có thể tăng nhanh nhưng cũng có thể giảm sâu. Rủi ro lớn nhất là biến động thị trường và tình hình kinh doanh của doanh nghiệp. Với trái phiếu, rủi ro đến từ khả năng thanh toán của tổ chức phát hành. Ngoài ra, yếu tố tâm lý và thiếu kiến thức cũng là rủi ro khi có thể khiến nhà đầu tư dễ ra quyết định sai lầm.
Nhà đầu tư phù hợp:
Kênh chứng khoán phù hợp với những nhà đầu tư chấp nhận rủi ro từ trung bình đến cao, mong muốn tìm kiếm lợi nhuận tốt hơn gửi tiết kiệm. Đây là lựa chọn thích hợp cho mục tiêu trung và dài hạn, chẳng hạn như tích lũy tài sản, chuẩn bị cho các kế hoạch lớn trong 5–10 năm tới. Đặc biệt, với những nhà đầu tư không có nhiều thời gian nghiên cứu thị trường, việc tham gia qua quỹ mở hoặc ETF sẽ giúp giảm rủi ro và có sự hỗ trợ từ đội ngũ quản lý chuyên nghiệp.
Bất động sản
Đầu tư bất động sản là việc sở hữu đất đai, nhà ở, căn hộ hoặc các loại tài sản gắn liền với đất nhằm mục đích bán lại khi giá tăng hoặc cho thuê để tạo dòng tiền. Đây là kênh đầu tư đã tồn tại từ lâu và luôn được xem là “hấp dẫn” với các nhà đầu tư Việt Nam.
Lợi nhuận và rủi ro:
Lợi nhuận bất động sản hình thành từ hai nguồn chính:
- Tăng giá tài sản theo thời gian: ví dụ nhà đầu tư mua một mảnh đất với giá thấp và chờ đợi vài năm sau giá tăng, bán đi để có lợi nhuận.
- Dòng tiền cho thuê: như cho thuê nhà, căn hộ, mặt bằng kinh doanh để tạo thu nhập đều đặn hằng tháng.
Mặc dù hấp dẫn, bất động sản cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Thứ nhất là vốn đầu tư lớn, không phải ai cũng dễ dàng tham gia. Thứ hai, tính thanh khoản thấp, nghĩa là khi cần bán gấp, nhà đầu tư khó có thể tìm được người mua ngay và có thể phải bán với giá thấp hơn giá trị hiện tại. Ngoài ra, bất động sản còn chịu tác động từ biến động kinh tế, chính sách pháp luật, quy hoạch và lãi suất ngân hàng.
Nhà đầu tư phù hợp:
Đây là kênh đầu tư phù hợp với những nhà đầu tư có nguồn vốn dồi dào, sẵn sàng nắm giữ lâu dài và hướng tới bảo toàn cũng như gia tăng tài sản bền vững. Bất động sản thường được lựa chọn cho mục tiêu dài hạn như tích lũy tài sản gia đình, tạo nguồn thu nhập ổn định từ cho thuê, hoặc để lại giá trị cho thế hệ sau.
Đầu tư vàng
Vàng cũng được xem là một kênh đầu tư truyền thống và quen thuộc ở Việt Nam. Nhà đầu tư có thể mua vàng miếng, vàng nhẫn, hoặc thậm chí vàng trang sức, với mục đích tích trữ và kỳ vọng giá trị tăng lên theo thời gian.
Lợi nhuận và rủi ro:
Lợi nhuận khi đầu tư vàng đến từ chênh lệch giá mua – bán. Ngoài ra, vàng còn được coi là “tài sản trú ẩn” vì thường giữ giá trị tốt trong bối cảnh lạm phát cao hoặc kinh tế bất ổn.
Giá vàng chịu ảnh hưởng mạnh từ biến động kinh tế toàn cầu, chính trị quốc tế và chính sách tiền tệ. Điều này khiến giá vàng có thể biến động rất nhanh trong ngắn hạn. Bên cạnh đó, vàng không tạo ra dòng tiền đều đặn như gửi tiết kiệm hay bất động sản cho thuê, nên lợi nhuận phụ thuộc hoàn toàn vào diễn biến thị trường.
Nhà đầu tư phù hợp:
Vàng phù hợp với những nhà đầu tư muốn giữ giá trị tài sản và phòng ngừa rủi ro lạm phát. Đây thường không phải kênh đầu tư để gia tăng tài sản nhanh chóng, mà là công cụ an toàn để cân bằng danh mục, giúp nhà đầu tư yên tâm hơn khi thị trường biến động.
Các bước để người mới có thể dễ dàng đầu tư tài chính
Bắt đầu hành trình đầu tư không nhất thiết phải phức tạp. Chỉ cần đi từng bước một cách rõ ràng, nhà đầu tư sẽ dần tự tin hơn và kiểm soát tốt rủi ro.
Bước 1: Xác định mục tiêu tài chính
Trước tiên, nhà đầu tư cần làm rõ mình đầu tư để làm gì: tích lũy cho ngắn hạn (mua sắm, du lịch), trung hạn (mua nhà, mua xe), hay dài hạn (nghỉ hưu, tự do tài chính). Mục tiêu càng rõ ràng thì việc chọn kênh đầu tư càng dễ dàng.
Bước 2: Đánh giá khả năng tài chính cá nhân
Hãy tính toán dòng tiền hiện có: thu nhập, chi tiêu, khoản tiết kiệm và số vốn có thể đem đi đầu tư. Quy tắc cơ bản là chỉ nên đầu tư bằng khoản tiền nhàn rỗi, không ảnh hưởng đến chi phí sinh hoạt hay quỹ dự phòng.
Bước 3: Xác định mức chấp nhận rủi ro
Mỗi nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro khác nhau. Có người thích an toàn, có người sẵn sàng mạo hiểm để tìm lợi nhuận cao. Việc hiểu rõ bản thân chịu được mức rủi ro nào sẽ giúp chọn kênh phù hợp: từ tiết kiệm (ít rủi ro) cho đến chứng khoán, bất động sản (rủi ro cao).
Bước 4: Chọn kênh đầu tư phù hợp
Dựa trên mục tiêu, tài chính và mức rủi ro đã xác định, nhà đầu tư lựa chọn kênh phù hợp. Người mới bắt đầu thường nên bắt đầu từ gửi tiết kiệm, vàng hoặc quỹ đầu tư mở để làm quen, sau đó mới mở rộng sang chứng khoán hay bất động sản.
Bước 5: Bắt đầu từ số vốn nhỏ
Không cần phải đợi có thật nhiều tiền mới đầu tư. Nhà đầu tư có thể bắt đầu với khoản vốn nhỏ để làm quen với thị trường, tích lũy kinh nghiệm và dần tăng dần quy mô khi tự tin hơn.
Bước 6: Theo dõi và điều chỉnh danh mục
Đầu tư không phải là “gửi tiền rồi để đó mãi mãi”. Nhà đầu tư nên liên tục cập nhật tin tức và định kỳ xem lại danh mục, so sánh với mục tiêu đã đặt ra, từ đó điều chỉnh cho cân bằng giữa lợi nhuận và rủi ro.
Các nguyên tắc trong đầu tư tài chính
Đầu tư không chỉ là chuyện bỏ tiền ra và chờ lợi nhuận quay về. Để đi lâu dài, nhà đầu tư cần xác định những nguyên tắc rõ ràng, giống như kim chỉ nam để giữ cho mình không bị cuốn theo cảm xúc thị trường.
- Luôn có mục tiêu, kế hoạch rõ ràng
Mỗi khoản đầu tư cần gắn liền với một mục tiêu cụ thể: ngắn hạn, trung hạn hay dài hạn. Khi có kế hoạch rõ ràng, nhà đầu tư sẽ không dễ bị cuốn theo biến động thị trường.
- “Không bỏ tất cả trứng vào cùng một giỏ”
Đây là nguyên tắc “vàng” trong đầu tư tài chính. Nếu toàn bộ vốn chỉ tập trung vào một kênh, rủi ro mất mát sẽ rất lớn khi kênh đó gặp biến động. Thay vào đó, nhà đầu tư nên đa dạng hóa danh mục, phân bổ vốn vào nhiều kênh khác nhau như tiết kiệm, vàng, chứng khoán hay bất động sản. Cách làm này giúp cân bằng giữa lợi nhuận và an toàn, giảm thiểu tác động khi một kênh đầu tư không thuận lợi.
- Luôn cân nhắc kỹ rủi ro cùng lợi nhuận của một khoản đầu tư
Trong đầu tư, lợi nhuận và rủi ro luôn song hành cùng nhau. Một cơ hội có thể hứa hẹn mức sinh lời hấp dẫn, nhưng đi kèm cũng là khả năng thua lỗ không nhỏ. Vì vậy, trước khi quyết định, nhà đầu tư cần tự cân nhắc:
- Nếu khoản đầu tư này thành công, lợi nhuận có xứng đáng không?
- Nếu tình huống xấu nhất xảy ra, mức thua lỗ có nằm trong khả năng chấp nhận không?
Khi lợi nhuận kỳ vọng đủ lớn để bù đắp rủi ro tiềm ẩn, khoản đầu tư mới thật sự đáng để tham gia. Đây là nguyên tắc giúp nhà đầu tư giữ được sự tỉnh táo, tránh bị cuốn theo những cơ hội tưởng chừng hấp dẫn nhưng lại tiềm ẩn rủi ro quá lớn.
- Kiên nhẫn và kỷ luật
Đối với những nhà đầu tư mới, FES không khuyến khích việc vội vàng nhảy vào thị trường chứng khoán để “lướt sóng”. Hình thức này chỉ thực sự phù hợp với những nhà đầu tư đã có kiến thức sâu, nhiều kinh nghiệm và nguồn lực tài chính mạnh.
Điều quan trọng hơn cả là hiểu rằng đầu tư luôn là một cuộc chơi dài hạn. Thị trường có lúc thăng trầm, nhưng chính sự kiên nhẫn và kỷ luật mới giúp nhà đầu tư đi đường dài và đạt được kết quả bền vững. Đây là phẩm chất cần được rèn luyện từ những bước đi đầu tiên.
- Liên tục học hỏi và cập nhật kiến thức
Kiến thức chính là hành trang quan trọng nhất của mỗi nhà đầu tư. Thị trường luôn vận động và thay đổi, trong khi các sản phẩm đầu tư ngày càng đa dạng và phức tạp. Vì thế, FES luôn khuyến khích nhà đầu tư học hỏi mỗi ngày để vừa đảm bảo an toàn, vừa nâng cao hiệu quả trong quá trình đầu tư.
Nhà đầu tư có thể tìm kiếm và bổ sung kiến thức qua nhiều kênh khác nhau: sách chuyên ngành, các khóa học về tài chính – đầu tư, hay đơn giản là theo dõi báo chí, truyền thông uy tín. Sự chủ động học hỏi sẽ giúp nhà đầu tư tự tin hơn và đưa ra những quyết định sáng suốt hơn trên hành trình tài chính của mình.
Lời kết
Đầu tư tài chính là một hành trình dài hạn, cần kiến thức, sự kiên nhẫn và kỷ luật, không phải con đường làm giàu nhanh chóng. Mỗi kênh đầu tư đều có lợi thế và rủi ro riêng, nên điều quan trọng là nhà đầu tư hiểu rõ mục tiêu, mức chấp nhận rủi ro và chọn hướng đi phù hợp.
Với nhà đầu tư mới, hãy bắt đầu từ những lựa chọn đơn giản, an toàn; sau đó dần mở rộng và đa dạng danh mục khi đã có thêm kiến thức và kinh nghiệm. FES tin rằng, nếu chuẩn bị kỹ lưỡng và giữ vững kỷ luật, nhà đầu tư sẽ từng bước xây dựng được nền tảng tài chính vững chắc, an toàn và hiệu quả.
Xem thêm các bài viết: Thông tin CFA, Tin tức thị trường, Tổng hợp công thức CFA, Đăng ký thi CFA, Thư viện đầu tư
